Każda osoba zastanawiając nad kwestią bezrobocia w Polsce rozumie, że to właśnie od tego fenomenu w znacznym stopniu zależy sukces gospodarki całego kraju. Ale czym faktycznie jest stopa bezrobocia, jak ona jest obliczana, a ponadto – jak charakteryzują sytuację z bezrobociem ogólnoeuropejska i polska agencje statystyczne – Eurostat i GUS? Na te oraz inne pytania odpowiemy w tym artykule.
Czym jest stopa bezrobocia?
Stopa bezrobocia (the unemployment rate) to stosunek liczby osób bezrobotnych do siły roboczej w danym regionie. Jest to podstawowy wskaźnik, na podstawie którego można dokonać oceny rynku pracy oraz aktualnego stanu gospodarki kraju. Według współczesnych ocen ekonomistów za optymalny uważany jest wskaźnik stopy bezrobocia, który nie jest większy od 4-5%. Niski poziom bezrobocia (2-4%) świadczy o tym, że kraj przeżywa okres rozwoju gospodarki, a wysoki, czyli wyższy o 7% świadczy o etapie kryzysu.
Poziom bezrobocia w kraju zależy od wielu czynników, między innymi są to:
- Sytuacja gospodarcza w kraju;
- System opodatkowania;
- Wielkość ustawowej płacy minimalnej;
- Poziom świadczeń socjalnych;
- Rozwój ruchu związkowego itd.
Sytuacja z bezrobociem w Polsce na przestrzeni lat
W pierwszych latach po uzyskaniu niepodległości naturalne bezrobocie w Polsce znajdowało się na bardzo niskim poziomie i w grudniu 1991 roku wynosiło zaledwie 6,6%. Jednak już na początku lat 2000 sytuacja stała się naprawdę krytyczna, gdyż bez pracy w kraju zostało ponad 20% mieszkańców. Sytuację udało się poprawić dopiero w 2013 roku.
Stopa bezrobocia w Polsce w 2018 roku spadła o 0,5% w porównaniu do 2017 roku i wyniosła 3,7%. Świadczą o tym dane opublikowane przez europejską agencję statystyczną Eurostat. W Unii Europejskiej lepsze wskaźniki w 2018 roku posiadałyCzechy, gdzie stopa bezrobocia wynosi 2,4%, a także Niemcy i Węgry ze stopą bezrobocia około 3%.
Ze względu na inną metodę obliczeń dane Eurostatu dotyczące poziomu bezrobocia w Polsce nieznacznie różnią się od tych, które są okresowo dystrybuowane przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Bezrobocie w Polsce w 2018 roku według GUS stanowiło 6,6%, jest to o 2% mniej w porównaniu do 2010 roku. Sytuacja ta nadal usprawnia się. Według GUS w styczniu 2019 roku 5,9% Polaków pozostawało bez pracy.
Obecnie stopa bezrobocia w Polsce należy do najniższych w Unii Europejskiej.
Ciekawy fakt. Jak wynika z badań Eurostatu, najwyższą stopę bezrobocia w UE odnotowano w 2018 roku w Grecji – w tym kraju wynosiła ona ponad 20%, a także w Hiszpanii, gdzie na koniec 2018 roku ponad 15% ludności pozostawało bez pracy. Ogólnie rzecz biorąc, stopa bezrobocia w UE w styczniu 2019 roku obniżyła się do najniższego poziomu od maja 2008 roku i wynosi obecnie 6,9%.
Według GUS bezrobocie w Polsce naprawdę nie daje powodów do paniki. Jednak jak wygląda sytuacja z posiadaniem pracy przez przedstawicieli różnej płci, wieku, oraz miejsca zamieszkania? Wskaźnik zatrudnienia w Polsce w 2018 roku wynosił 60% wśród osób w wieku od 15 do 64 lat, a na przykład we Włoszech 57%, na Węgrzech i w Grecji 56%, w Rosji 68%, w Norwegii 75%. W Polsce 83% osób z wyższym wykształceniem podejmuje pracę, ale jednocześnie tylko 24% bez wykształcenia znalazło miejsce pracy. Różnica wynosi więc 59%, czyli znacznie więcej niż średnio w UE – 37%. Odpowiednio, można wywnioskować, że znalezienie pracy w Polsce bez specjalnych umiejętności i wykształcenia jest bardzo trudne. Wskaźnik zatrudnienia kobiet w Polsce wynosi 53%, natomiast w Europie 60%.
Ponadto Polskę cechuje wysoki poziom długotrwałego bezrobocia wynoszący 3%, choć w Belgii wynosi 3,45%, we Francji 3,8%, we Włoszech 4,4%, w Irlandii 8,5%, a w Norwegii 0,3%. Jednak bezrobocie wśród młodych ludzi, które wynosi 25,8%, jest bardziej przerażające, podczas gdy w Europie wynosi ono tylko 17%.
Czytaj również: Pożyczka na oświadczenie – co to jest i jak działa?
Sytuacja z bezrobociem w polskich regionach
Bezrobocie w Polsce w 2019 roku ma wyraźną regionalną strukturę. Są mianowicie regiony, w których stopa bezrobocia o 20-30% przekracza ogólnokrajowe wskaźniki, są już takie regiony, w których odsetek zatrudnionych osób przewyższa 97%.
Zmiana stopy bezrobocia w różnych województwach w latach 1998-2018 wyglądała w następujący sposób:
| Województwa |
1998-2003 |
2003-2008 |
2008-2011 |
2011-2018 |
| Dolnośląskie |
186,3% |
42,0% |
130,0% |
130,0% |
| Kujawsko-Pomorskie |
176,5% |
54,1% |
124,8% |
124,8% |
| Lubelskie |
181,0% |
59,9% |
116,1% |
116,1% |
| Lubuskie |
207,7% |
45,5 |
124,8% |
124,8% |
| Łódzkie |
181,4% |
44,4% |
131,5% |
131,5% |
| Małopolskie |
210,9% |
46,9% |
138,7% |
138,7% |
| Mazowieckie |
201,8% |
47,4% |
128,8% |
128,8% |
| Opolskie |
203,9% |
45,8% |
134,7% |
134,7% |
| Podkarpackie |
164,3% |
64,4% |
121,5% |
121,5% |
| Podlaskie |
156,0% |
57,4% |
136,1% |
136,1% |
| Pomorskie |
203,4% |
37,5% |
145,2% |
145,2% |
| Śląskie |
242,7% |
39,2% |
143,5% |
143,5% |
| Świętokrzyskie |
181,4% |
62,3% |
107,3% |
107,3% |
| Warmińsko-Mazurskie |
153,9% |
55,4% |
119,0% |
119,0% |
| Wielkopolskie |
212,8% |
37,4% |
143,8% |
143,8% |
| Zachodnio-Pomorskie |
204,1% |
46,8% |
130,8% |
130,8% |
Z tabeli można wywnioskować, że na przestrzeni lat najszybciej wzrastało bezrobocie w województwie małopolskim, a najbardziej korzystne tendencje natomiast można zaobserwować w województwie mazowieckim.
Według GUS najwyższy odsetek bezrobotnych występuje w województwie warmińsko-mazurskim. Liczba ta wynosi 10,1% mieszkańców regionu. Najniższe bezrobocie w Polsce odnotowano w 2018 roku w Warszawie – 2,3%, chociaż w województwie wielkopolskim jej poziom wynosi już 3,1%.
Przyczyny bezrobocia w Polsce
Jakie są podstawowe przyczyny bezrobocia w Polsce? Przede wszystkim należy zaznaczyć, że polskie bezrobocie jest bardzo selektywne. Oznacza to, że bez pracy pozostają najczęściej osoby przed 35 rokiem życia. Pod względem regionalnym najwięcej bezrobotnych można zauważyć w regionach tradycyjnie specjalizujących się na rolnictwie. Ponadto osoby otrzymujące w Polsce status bezrobotnych, pozostają bez pracy w okresie 12 miesięcy lub nawet dłużej.
Do wysokiego poziomu bezrobocia w Polsce w pierwszych latach niepodległości przyczyniały się przede wszystkim dynamiczne, a często nawet radykalne zmiany społecznego, gospodarczego oraz politycznego życia. Obecnie, w czasach stabilizacji gospodarczej, podstawowymi przyczynami bezrobocia są:
- Nieodpowiedniość między ofertą edukacyjną a realnym zapotrzebowaniem na rynku pracy;
- Nieodpowiedniość pomiędzy regionami, gdzie istnieje zapotrzebowanie na siły pracownicze a realnymi ośrodkami zamieszkania siły pracowniczej;
- Komputeryzacja i automatyzacja procesów w przedsiębiorstwach;
- Zmniejszenie zatrudnienia w organizacjach państwowych;
- Niska konkurencyjność lokalnych przedsiębiorstw w stosunku do dużych korporacji.
Najlepsza oferta kredytowa na maj
Jak uzyskać zasiłek z tytułu bezrobocia?
Wysoki poziom rozwoju gospodarczego Polski, jak również nieznaczny odsetek osób nie posiadających pracy, pozwoliły stworzyć naprawdę dobre warunki do wsparcia osób bezrobotnych. Funkcje te leżą po stronie powiatowych centrów zatrudnienia, które nie tylko prowadzą rejestr osób bezrobotnych, ale również udzielają praktycznej pomocy w poszukiwaniu nowego miejsca pracy. Powiatowe centra udzielają wsparcia finansowego w celu tworzenia nowych miejsc pracy, prowadzą szkolenia i dokształcają osoby bezrobotne, a co najważniejsze – oferują wsparcie pieniężne osobom, które pozostały bez miejsca pracy.
Aby oficjalnie zostać bezrobotnym w Polsce, należy zarejestrować się w lokalnym Urzędzie Pracy. Następnie wnioskodawca zostaje wysłany do specjalistycznego konsultanta, który pracuje z nim indywidualnie. Jeden taki specjalista współpracuje z około 300 osobami bezrobotnymi.
Konsultant opracowuje indywidualny plan zatrudnienia. Najczęściej doradca idzie ścieżką znalezienia pracy odpowiedniej dla konkretnej osoby bezrobotnej lub, jeśli jej nie ma, szuka odpowiednich kursów podnoszących lub zmieniających kwalifikacje. Ten program jest dostępny nie tylko dla Polaków, ale także obywateli innych krajów: Ukrainy, Białorusi, Gruzji, Mołdawii i Rosji.
Bezrobotni otrzymują świadczenia pod pewnymi warunkami:
- 100% zasiłku dla bezrobotnych (około 800 złotych lub 200 USD) otrzymują osoby, które pracowały przez co najmniej 5 lat i pracowały przez rok w ciągu ostatnich 18 miesięcy. Otrzymuje go około 80% oficjalnie zarejestrowanych bezrobotnych.
- Osoby, które mają mniej niż 5 lat doświadczenia zawodowego otrzymują 80% zasiłku.
- 120% zasiłku otrzymują osoby powyżej 50 roku życia i młodzież do lat 20.
Zasiłek wypłacany jest przez sześć miesięcy. Jeżeli jednak w regionie występuje trudna sytuacja z zatrudnieniem, okres ten można przedłużyć do jednego roku. Warto też dodać, że wielkość zasiłku stabilnie wzrasta. Mianowicie zasiłek dla bezrobotnych w 2017 roku stanowił 600 zł, a w 2019 już 800 zł, czyli wzrósł o 30%.
W pierwszych 90 dniach podstawową kwotą świadczenia brutto (przed opodatkowaniem świadczenia) jest:
- 664,90 PLN (80% podstawowej kwoty świadczenia, jeżeli doświadczenie uprawniające do otrzymania świadczenia wynosi mniej niż 5 lat);
- 831,10 PLN (100% podstawowej kwoty świadczenia, jeżeli doświadczenie dające prawo do świadczenia wynosi więcej niż 5 lat, ale mniej niż 20 lat);
- 997,40 PLN (120% podstawowej kwoty świadczenia, jeżeli doświadczenie uprawniające do otrzymania świadczenia wynosi co najmniej 20 lat).
W kolejnych miesiącach kwota świadczenia zostaje zmniejszona odpowiednio do:
- 522,10 PLN brutto (jeżeli doświadczenie dające prawo do świadczeń wynosi mniej niż 5 lat);
- 652,60 PLN brutto (jeżeli doświadczenie dające prawo do świadczeń wynosi więcej niż 5 lat, ale mniej niż 20 lat);
- 783,20 PLN brutto (jeżeli doświadczenie dające prawo do świadczeń wynosi co najmniej 20 lat).
Bezrobotny, w trakcie roku kalendarzowego do 10 dni, może przebywać za granicą w Polsce lub, z innego powodu, może nie być gotowy do rozpoczęcia pracy, jeżeli odpowiednie centrum zatrudnienia poinformuje o tym fakcie.
Osoba, która chce uzyskać zasiłek dla bezrobotnych w 2020 roku powinna:
- Zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy odpowiednio do miejsca swojego zamieszkania jako osoba bezrobotna;
- Złożyć do urzędu dokumenty udowadniające wykonanie pracy przez co najmniej 365 w okresie ostatnich 18 miesięcy przed rejestracją w Urzędzie Pracy, na podstawie czego odprowadzane były należne składki,
- Zasiłek będzie wypłacany w ciągu 7 dni od momentu rejestracji.
Można zatem stwierdzić, że pomimo niektórych wyjątków sytuacja z poziomem bezrobocia w Polsce wygląda dość korzystnie. Ponadto państwo czuwa nad dobrem obywateli, a więc osoby bezrobotne mogą liczyć nie tylko na otrzymanie zasiłku z tytułu bezrobocia, ale i wsparcie w poszukiwaniu nowego miejsca pracy.
