Świadomość finansowa w Polsce w XXI wieku

Edukacja finansowa w Polsce praktycznie nie istnieje, a na pewno mocno kuleje. Również wiedza o pieniądzach, którą wynosimy z domu często pozostawia wiele do życzenia. W Polsce nie ma kultury rozmawiania o pieniądzach ani swobodnego do nich podejścia. Z tematem tym często bywa związany jakiś popularny stereotyp (dużo zarabia to złodziej, odłożysz dopiero jak zostanie na koniec miesiąca, pieniądze to nie temat dla dzieci, dżentelmeni nie mówią o pieniądzach, giełda to kasyno itd.). Przez takie podejście i popularyzowanie owych mitów, kwestia edukacji domowej często bywa pomijana i marginalizowana. Zwłaszcza dziś widać jak brak elementarnych podstaw związanych z zarabianiem, oszczędzaniem i inwestowaniem wiele mocno nas doświadcza. Wojna przyspieszyła wzrost inflacji, co pociągnęło za sobą serię podwyżek stóp procentowych (osiem razy). Ceny wciąż rosną, wg niektórych prognoz inflacja na jesieni może dobić do 20 procent. Niezbyt optymistycznie wyglądają również prognozy dotyczące wzrostu gospodarczego. Jak przewiduje Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, w przyszłym roku osiągnie jedynie 3,5 procent (prognoza poszła tu w dół o 1 punkt procentowy) Ignorancja w sprawie zarządzania finansami osobistymi – zwłaszcza dziś – sporo nas kosztuje. Na czym więc powinna polegać edukacja finansowa i kiedy ją rozpocząć?

Co to jest edukacja finansowa

Edukacja finansowa to po prostu zdobywanie wiedzy o tym jak funkcjonuje gospodarka i jak działa w niej pieniądz. To budowa nawyków i ogólnej świadomości dotyczącej zarabiania, oszczędzania, inwestowania pieniędzy. Dzięki temu potrafimy organizować własny budżet, potrafimy odpowiednio korzystać z dostępnych produktów finansowych, czy wreszcie potrafimy poruszać się w świecie ekonomii podczas kryzysu.

Jak wygląda świadomość finansowa w Polsce?

Większość naszego społeczeństwa niestety nie potrafi poruszać się w świecie finansów. Mało kto zna się na inwestowaniu. To zrozumiałe, gdyż temat ten wymaga konkretnej wiedzy i doświadczenia. Jednak większość Polaków nie prowadzi nawet budżetu domowego, nie wie ile pieniędzy wydaje, nie posiada poduszki finansowej, nie umie zarządzać ryzykiem, nie jest w stanie samodzielnie wybrać optymalnego kredytu czy ubezpieczenia. Lub też każdą podobną decyzję okupuje wielkim trudem i stresem. Przez to pogłębia się ogólna tendencja do szybkiego i nieświadomego zadłużania się społeczeństwa. Wg najnowszych badań zadłużenie Polaków w wieku 18-25 lat wzrosło 15-krotnie w ostatnich 7 latach. W tym samym czasie łączne zadłużenie Polaków wzrosło 3,5 krotnie. Przez brak edukacji finansowej płacimy zdecydowanie więcej za produkty i usługi oferowane przez instytucje pożyczkowe, niż moglibyśmy to robić. Na takim stanie rzeczy cierpimy wszyscy.

Wiedza, którą zdobywamy w domu

Poza przedmiotem podstawy przedsiębiorczości – szkoła nie oferuje prawdziwej edukacji o finansach. Oprócz historii pieniądza oraz elementarnych teorii ekonomii – z zajęć niekoniecznie da się wynieść przydatne w życiu zagadnienia. Nie licząc na zmiany w systemie edukacji – cała nadzieja w podejściu rodziców. To od nich zależy świadomość i stosunek do pieniądza przyszłych pokoleń, pośrednio więc cała gospodarka w ogólności, a tym samym również poziom życia nas wszystkich.

Edukacja finansowa dzieci i młodzieży powinna być skupiona na nauce zarządzania swoimi pieniędzmi oraz na nauce oszczędzania. Starsza młodzież będzie w stanie pojąć znaczenie podstawowych produktów finansowych, zasad bezpieczeństwa i zarządzania ryzykiem oraz mieć świadomość roli wszelkich instytucji, nie tylko finansowych.

Narzędzia wspierające naukę samodzielności finansowej:

Kieszonkowe

Najczęściej pojawiające się pytania w tym obszarze to:ile kieszonkowego dawać, jak często, czy płacić za wykonane zadania czy bez względu na to jako “stała wypłata”. Jednak, aby dziecko nauczyło się samodzielności finansowej musi posiadać swoje pieniądze i na nich ćwiczyć zarządzanie. Jeśli tylko rodzice są odpowiednio zmotywowani i cierpliwi taka nauka od najmłodszych lat zaowocuje w przyszłości.

Zeszyt do zapisywania wpływów i wydatków

Czyli prowadzenie budżetu. Nie tylko pieniądze od rodziców są źródłem dochodu młodych ludzi. Dzieci często otrzymują je również od innych członków rodziny i przyjaciół. Istnieje wiele aplikacji internetowych do śledzenia i analizy budżetu. Dla najbardziej opornych na technologię pozostaje zaś Excel.

Konto w banku / aplikacja mobilna

Rolę zeszytu może pełnić także odpowiednio dobrana aplikacja bankowa na telefon, chociaż tradycyjne skarbonki nadal mają wielki wpływ i powinny znajdować się w pokoju dziecka, dopóki sobie ono tego życzy.

Pogłębianie wiedzy finansowej w dorosłym życiu

Edukacja finansowa nie kończy się wraz ze szkołą. Również w dorosłym życiu powinniśmy pogłębiać swoją wiedzę oraz bacznie obserwować aktualną sytuację ekonomiczną, aby nie dać się zaskoczyć z błahego powodu. Skąd czerpać informacje?

blogi finansowe – autorzy blogów mają większą swobodę w wyrażaniu opinii, można więc poznać więcej niuansów, ponadto za każdą publikacją soi konkretny autorytet, wiedza z reguły jest sprawdzona i poparta praktyką, warto korzystać z takich źródeł;

podcasty – podobna wartość jak blogi, ponadto prowadzący często rozmawiają z ciekawymi gośćmi, można więc poznać zdanie ekspertów z różnych dziedzin. Dodatkowy plus to możliwość słuchania podczas wykonywania innych czynności (sprzątanie, spacer);

materiały video – wersja dla wzrokowców, często wzbogacona w infografiki, animacje i inne pomoce wizualizacji omawianych zagadnień;

media społecznościowe – warto obserwować nawet te same osoby, których słuchamy, oglądamy i których artykuły czytamy, na swoich mediach społecznościowych zamieszczają oni często ciekawe i ważne newsy tematyczne;

książki finansowe – najczęściej poruszają konkretne zagadnienie, są jednak opisane szczegółowo i na pewno najbardziej zweryfikowane ze wszystkich wymienionych

kursy, szkolenia i webinary – dostępne na żywo i w internecie, darmowe i płatne, na żywo i nagrywane. Wybór należy do nas, ponadto istnieje też dodatkowa wartość – możliwość porozmawiania z danym specjalistą bezpośrednio, możemy rozwiać nasze wątpliwości, zasięgnąć niezależnej porady lub złapać inspirację.

Czy pracodawca może wesprzeć swoich pracowników w poszerzaniu wiedzy finansowej?

Podstawowym celem edukacji finansowej pracowników powinien być wzrost ich świadomości oraz odpowiedzialności w obszarze finansów osobistych. Zwłaszcza w dzisiejszych trudnych czasach nie każdego stać na dostęp do doradcy, a prawdopodobnie każdemu mniej lub bardziej by się przydał. Jest to wartościowa pomoc, zatem odpowiednio poprowadzona komunikacja może bardzo korzystnie wpłynąć na budowanie relacji pomiędzy pracodawcą a pracownikami:

• Pracownika, który odczuwa spokój i pewność działania nawet w trudnych czasach
• Pracownika doceniającego zaangażowanie ze strony pracodawcy.

Celem edukacji finansowej dorosłych jest zdobycie wiedzy, którą powinniśmy wykorzystywać podczas podejmowania codziennych decyzji w obszarze finansów. Z kolei decyzje te powinny zbliżać nas do realizacji naszych celów budżetowych (życiowych). Najpilniejsze finansowe plany, nad którymi warto się pochylić to np. zabezpieczenie swojego budżetu poprzez utworzenie finansowej poduszki bezpieczeństwa, spłata kredytów, zakup mieszkania, sfinansowanie wakacji, odłożenie na emeryturę. Powinni potrafić zarządzać wszystkimi wymienionymi wyżej sytuacjami w sposób dla siebie wygodny i korzystny.

Świadomość w tematach finansowych 

Jak mawiała Suze Orman Skoro pracujesz na swoje pieniądze co najmniej 40 godzin tygodniowo, to skrajną nieodpowiedzialnością jest nie poświęcanie im uwagi  – to sugeruje jak istotne jest, aby o pieniądzach myśleć poważnie oraz umieć nimi sprawnie zarządzać. Ma to pozytywne skutki dla ogółu gospodarki, ale też a może i przede wszystkim – dla nas osobiście. Zupełnie inaczej na trudny czas inflacji zareaguje osoba znająca się mniej lub bardziej na tematach finansowych oraz regularnie śledząca newsy tematyczne, niż ktoś, kto całkowicie ignoruje te kwestie. Inne również spotkają je skutki inflacji, zdecydowanie mniej opłakane będą dla amatora finansów, niż dla finansowego ignoranta. Znajomość finansów jest więc dziś najlepszą inwestycją w siebie.

SŁOWNICZEK KRYZYSOWY

1. Inflacja – proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w danym okresie
2. Stopa procentowa – cena (koszt kapitału lub odsetki), jaką posiadacz kapitału uzyskuje od kredytobiorców za udostępnienie go na ustalony czas.
3. Rada Polityki Pieniężnej – organ Narodowego Banku Polskiego ustalający poziom stóp procentowych w Polsce
4. Cel inflacyjny – cel poziomu inflacji w danym okresie przyjmowany przez bank centralny – w Polsce cel ten wynosi 2.5%
5. Deflacja – proces odwrotny do inflacji, oznaczający spadek przeciętnego poziomu cen w danym okresie
6. Marża kredytowa – element oprocentowania kredytu, ustalana jest przez kredytodawcę na podstawie własnej polityki oraz indywidualnej sytuacji klienta
7. WIBOR – (z ang. Warsaw Interbank Oferred Rate) to oprocentowanie, w ramach którego udzielane są pożyczki pomiędzy bankami na polskim rynku. Poziom wskaźnika jest niezależny od banków, a jego administratorem jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
8. Część kapitałowa – nominalna kwota kredytu – na jej podstawie obliczane są raty kredytu
9. Oprocentowanie (odsetki) – koszt/cena jaką musi ponieść kredytobiorca w związku z pożyczeniem kapitału. Najczęściej wyrażone jest ono procentowo i liczone jest w skali roku
10. RRSO – Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania to całkowity koszt danego kredytu lub pożyczki wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty zobowiązania w ujęciu jedneg–o roku.

Artykuł został przygotowany Ekassa.pl